Inleiding
Europa wordt sinds enkele jaren geconfronteerd met toenemende geopolitieke spanningen: de invasie van Oekraïne door Rusland, de toename van gewapende conflicten aan de grenzen van de Europese Unie, en de groeiende rivaliteit tussen grootmachten, aangewakkerd door de VS.
Deze gebeurtenissen voeden een klimaat van reële onveiligheid, dat sommige politici en internationale instellingen omzetten in een systematisch discours en concreet beleid van militarisering, in plaats van te investeren in een proactieve en veel minder kostelijke aanpak gebaseerd op diplomatie, de-escalatie en samenwerking.
Onder impuls van de Verenigde Staten hebben de NAVO-lidstaten zich er eind juni 2025 toe verbonden om 5% van hun bruto binnenlands product (BBP) aan militaire uitgaven te besteden. Dat zijn enorme bedragen die essentiële middelen zullen onttrekken aan andere dringende collectieve uitdagingen: de sociale crisis, de explosieve toename van de ongelijkheid, de groeiende bestaansonzekerheid voor een deel van de jongeren, en de klimaatcrisis waarvan de gevolgen elk jaar ernstiger worden.
In een wereld waar conflicten blijven aanslepen en onze veiligheid en fundamentele vrijheden soms daadwerkelijk worden bedreigd, dringt zich een coherente Europese defensiestrategie op. Het streven naar veiligheid mag echter nooit een blanco cheque worden voor onbeperkte militaire uitgaven door de EU-lidstaten. In deze context verliest de cultuur van vrede en internationale samenwerking terrein ten gunste van een militaristische visie op veiligheid die tegenwoordig wordt voorgesteld als de enige mogelijke oplossing. Een dergelijke koers is des te zorgwekkender wanneer die zich in de eerste plaats richt op
jongeren: een generatie die al kwetsbaar is door bestaansonzekerheid, ongelijkheid en de klimaatcrisis, en die nu wordt aangemoedigd om zingeving te vinden in een militair engagement, in plaats van civiel-maatschappelijke alternatieven te versterken.
Tegenover deze visie van de regering is het meer dan ooit noodzakelijk om de cultuur van vrede en diplomatie te verdedigen, door trouw te blijven aan onze herdenkingsplicht, en eraan te herinneren dat menselijke veiligheid in de eerste plaats wordt opgebouwd door sociale rechtvaardigheid, onderwijs, samenwerking en vrede.
Context
De federale regering kondigde in het Arizona-regeerakkoord de invoering aan van een nieuwe “algehele veiligheidscultuur” die zich met name richt op jongeren. Tot de geplande maatregelen behoren:
(1) de invoering van een vrijwillige legerdienst van 12 maanden voor jongeren vanaf 18 jaar, evenals de uitbouw van een militaire reserve van 5.000 soldaten; (2) een sterkere aanwezigheid van het leger in het onderwijs via de inzet van militaire “referentiepersonen” en een uitbreiding in middelbare scholen van de opties voor beroepen gericht op veiligheid en defensie,
(3) een strategische communicatie die er expliciet op gericht is “de perceptie van het publiek over veiligheid en defensie te verbeteren”.
In dit kader is minister Theo Francken van plan om vanaf november 2025 een brief te sturen naar 130.000 17-jarige Belgen en Europese inwoners van België (die geen stemrecht hebben op federaal en regionaal niveau, maar die wel de mogelijkheid zullen krijgen om zich aan te sluiten bij het Belgisch leger), om hen uit te nodigen zich in te schrijven voor de vrijwillige legerdienst. Ondanks het beperkt aantal plaatsen (initieel 500 en tegen 2027, 1000) dreigt de belofte van een hoog salaris (ongeveer 2000 € netto) de bestaansonzekerheid van een deel van de jongeren uit te buiten en het militaristisch discours sociaal aanvaardbaar te maken onder een generatie die op zoek is naar zingeving en sociaaleconomische stabiliteit.
Het wetsvoorstel “betreffende het versturen van een sensibiliseringsbrief inzake de gewijzigde veiligheidssituatie”, meldt dat deze brief verstuurd zal worden door het Belgisch leger, dat dus toegang zal krijgen tot de persoonsgegevens (bovendien van minderjarigen) uit het Rijksregister. Dat is in strijd met de Belgische Grondwet.
De brief zal de komende tien jaar jaarlijks worden verstuurd, met een evaluatie na zes jaar. Het wetsvoorstel kadert de legerdienst in het perspectief van de oprichting van een militaire reserve, zonder het voeren van een echt publiek debat of het verstrekken van pluralistische informatie. Het wetsvoorstel laat echter na te vermelden dat jongeren die een vrijwillige legerdienst vervullen, hun studentenstatuut verliezen en gedurende ten minste de duur van hun dienst geen recht hebben op kinderbijslag. Ze worden niet langer beschouwd als ten laste van hun ouders.
Actie
We veroordelen de begrotingskeuzes van de regering die massale militaire uitgaven voorziet, ten koste van fundamentele sociale rechten. Het ter discussie stellen van het pensioenstelsel, de verdere flexibilisering van werk, het verminderen van investeringen in openbare diensten en het gebrek aan maatregelen tegen de opwarming van de aarde zijn allemaal onverantwoorde beslissingen die de solidariteit en sociale rechtvaardigheid ondermijnen. Deze beleidskeuzes staan haaks op de waarden die wij verdedigen: een samenleving gebaseerd op vrede, sociale cohesie en respect voor rechten.
Wij, politiek progressieve, syndicale en civiel-maatschappelijke jeugdorganisaties, uiten onze bezorgdheid over deze geleidelijke normalisering van de militaristische mentaliteit in de samenleving, in het bijzonder bij jongeren.
Wij veroordelen de instrumentalisering van sociale problemen van jongeren om een militaristische ideologie te promoten ten koste van hun emancipatie als burgers en ten koste van andere vormen van maatschappelijk engagement die duurzaam en solidair zijn.
Oproep
- We roepen politieke, syndicale en civiel-maatschappelijke jongerenbewegingen op om samen in actie te komen om een transparant en tegensprekelijk publiek debat te eisen;
- We roepen de overheden op om te garanderen dat jongeren pluralistische informatie ontvangen, met name over civiele alternatieven om zich te engageren en over de concrete implicaties van een militair engagement op korte, middel- en lange termijn;
- We roepen alle jongeren en jongerenorganisaties op om zich te verenigen voor de verdediging van een maatschappelijk model dat gebaseerd is op solidariteit, vrede en democratie, en niet op de logica van permanente militarisering.